Manastir Sestroljin – Mesto Legendi, Vere i Lekovite Vode
Skriven na ulazu u selo Poljana, uz magistralni put Požarevac–Svilajnac, nalazi se jedan od duhovno najznačajnijih lokaliteta istočne Srbije – manastir Sestroljin. Ovaj manastirski kompleks, koji pripada Braničevskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve, poznat je ne samo po svom arhitektonskom značaju i duhovnoj vrednosti, već i po jedinstvenom izvoru lekovite vode oko kog se pletu vekovna predanja i legende. Ovaj članak donosi sveobuhvatan pregled istorije, značaja i znamenitosti manastira Sestroljin, sa ciljem da otkrije zašto je ovo mesto vredno posete i pažnje.
Istorijski okvir i osnivanje crkve manastira Sestroljin
Crkva posvećena Vaznesenju Gospodnjem, poznata i kao crkva Spasovdana, podignuta je između 1895. i 1896. godine, i prema predanju sagrađena je na mestu nekadašnjeg manastira Sestroljin. Interesantno je da se u nekim izvorima navodi i 1893. godina kao početak gradnje. Bez obzira na tu malu vremensku razliku, jasno je da ova svetinja postoji više od jednog veka i da čuva duboku duhovnu i narodnu tradiciju.
Zajednica u Poljani je poznata po očuvanju svojih običaja i porodičnih slava. Statistički, trećina stanovnika slavi Svetog Nikolu, druga trećina Svetu Petku, dok ostatak domaćinstava obeležava druge svetitelje. To svedoči o bogatom verskom životu i duboko ukorenjenim hrišćanskim vrednostima koje se neguju u ovom kraju.
Legenda o sestri Jelici – koreni naziva Sestroljin
Manastir je posebno poznat po legendi o sestri Jelici, čija tragična sudbina vekovima budi emocije i poštovanje. Prema narodnom predanju, Jelica je nepravedno optužena za ubistvo bratovljevog deteta. U zaveri koju je navodno pokrenula ljubomorna snaha, njena braća – vlastela Pavle i Radul Radić – osudili su je na strašnu smrt, vezavši je za repove konja koji su je rastrgli na četiri strane.
Legenda dalje kaže da su, u znak kajanja, braća podigla četiri manastira na mestima gde su delovi njenog tela pali. Tako je, prema predanju, manastir Sestroljin podignut na mestu gde su pale Jelicine oči. Upravo na tom mestu izvire voda za koju se veruje da ima lekovita svojstva, naročito za bolesti očiju.
Naziv „Sestroljin“ prvi put se dokumentovano pojavljuje 1871. godine u natpisu o uređenju izvora. Pre toga, izvor se nazivao „Dobri lik“. U periodima nemara, izvor je bio zatrpan, ali je kasnije obnovljen i vraćen u funkciju, što govori o trajnoj važnosti koju lokalno stanovništvo pridaje ovom svetilištu.
Lekovita voda iz svetog izvora
Voda iz Sestroljina ima poseban status među vernicima i posetiocima. Njena lekovitost je, prema predanjima, usmerena na očne bolesti, ali mnogi veruju da poseduje širu isceljujuću moć. Voda se koristi isključivo za piće i umivanje – strogo je zabranjeno koristiti je za kuvanje ili kupanje, što dodatno govori o njenom svetom karakteru.
Nad samim izvorom nalazila se skromna kapela, koja je vremenom preuređivana. Prva značajnija obnova beleži se 1871. godine, kada je izgrađena nova kapelica u formi male crkve. Današnja kapela podignuta je 1963. godine, i ona stoji kao čuvar izvora i podsetnik na vekovnu predanost naroda ovom svetom mestu.
Arhitektura i izgled crkve
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg je arhitektonski jedinstvena i tipično srpska u svom izrazu. Pripada tipu jednobrodnih građevina bez kupole, sa pravougaonom osnovom i polukružnom apsidom na istoku. Sa bočnih strana nalaze se dve manje konhe za pevnice. Enterijer crkve je podeljen na naos i oltar, a nad glavnim prostorom prostire se poluobličasti svod koji se oslanja na bočne zidove.
Krov crkve je dvovodnog tipa i nekada je bio pokriven biber crepom, koji je u međuvremenu zamenjen. Fasade su svedene i jednostavne, bez ukrasne plastike, osim profilisanog krovnog venca. Ipak, zapadna fasada donosi dozu dekorativnosti kroz kamenu rozetu sa centralnim cvetnim motivom i osam ljiljana – detalj koji crkvi daje prepoznatljiv i elegantan izgled.
Ikonostas – spoj klasicizma i baroka
Posebnu umetničku vrednost crkve čini ikonostas koji datira iz vremena izgradnje hrama. Rađen je u stilu klasicizma, ali je obogaćen baroknim duborezom koji mu daje raskoš i duhovnu toplinu. Ikonostas sadrži ukupno 28 ikona raspoređenih u tri horizontalna reda. Sve ikone su delo iste slikarske radionice i nose duh romantizma, što dodatno doprinosi umetničkom jedinstvu i koheziji enterijera.
Kulturni značaj i zaštita manastira Sestroljin
Manastirska crkva u Sestroljinu je zvanično proglašena za nepokretno kulturno dobro i zaštićena kao spomenik kulture. Ova odluka ne samo da priznaje njenu istorijsku i duhovnu vrednost, već i osigurava da će buduće generacije imati priliku da se upoznaju sa njenim značajem i lepotom.
Duhovno utočište i turistički potencijal
Manastir Sestroljin, pored duhovnog značaja, ima i potencijal da postane atraktivna destinacija za verski turizam. Blizina Požarevca i dobra saobraćajna povezanost olakšavaju dolazak posetilaca, dok kombinacija prirodnih lepota, svetilišta i lekovitog izvora pruža jedinstveno iskustvo koje se ne može naći svuda.
Verovanje u lekovitost izvora, mistična legenda o sestri Jelici i arhitektonska vrednost crkve čine Sestroljin mestom gde se prepliću vera, tradicija, istorija i priroda. Poseta ovom manastiru nije samo duhovno putovanje, već i prilika za povratak korenima i razumevanje bogatstva srpske narodne i religiozne baštine.
Zaključak
Manastir Sestroljin nije samo spomenik prošlosti, već živo mesto vere i predanja koje i danas okuplja vernike i putnike dobre volje. Bilo da dolazite radi molitve, isceljenja ili jednostavno da osetite tišinu jednog svetog mesta, ovaj manastir vas neće ostaviti ravnodušnim. Njegova istorija, legende i arhitektura čine ga neizostavnim delom duhovne mape Srbije, koji čeka da ga otkrijete.