Mileševa: Dar Nemanje
Manastir Mileševa, podignut 1218–1220, bio je izraz zahvalnosti Stefana Nemanje za pobedu u bici kod Pantina, a kasnije je postao grob Svetog Save. Njegova uloga kao mitropolije učvrstila je eparhiju kao ključni centar u 13. veku.
Beli Anđeo kao Glasnik
Freska Belog Anđela, naslikana oko 1230, nije samo umetničko delo, već i simbol nade koji je preživeo vekove, često poredjena sa ranohrišćanskim ikonama.
Stradanja i Otpornost
Tokom osmanske vladavine, eparhija je pretrpela pljačke i paljevine, ali je narod uvek obnavljao svetinje, poput manastira Kumanica posle požara 1572. Zanimljivo je da su monasi Mileševe 1688. odbili turski napad skrivajući dragocenosti u obližnje pećine.
Manastiri Eparhije Mileševske
Eparhija Mileševska, sa sedištem u manastiru Mileševa kod Prijepolja, obuhvata bogato duhovno nasleđe zapadne Srbije, uključujući Srednje Polimlje i Potarje. Na mapi ispod prikazani su ključni manastiri ove eparhije, svaki sa svojom istorijom i značajem za srpsku pravoslavnu tradiciju. Ovi sveti objekti, rasuti po brdovitim predelima i selima, svedoče o vekovnom prisustvu vere i kulture u ovom regionu.
Skriveni Dragulji Eparhije Mileševske
Crkva Svetog Nikole u Šarancima
Smeštena u selu Šaranci blizu Prijepolja, ova mala crkva iz 14. veka čuva retku fresku Svetog Nikole sa natpisom na starosrpskom koji pominje “dar kneginje Milice”. Arheolozi veruju da je podignuta kao zahvalnost nakon bitke na reci Lim, a danas je gotovo zaboravljena među lokalnim svetinjama.
Legenda o Zlatnom Krstu
Prema usmenoj tradiciji, u crkvi Svetog Nikole u Šarancima nekada je čuvan zlatni krst koji su monasi sakrili 1690. pred turskim upadom. Narod i dalje veruje da je krst zakopan negde u brdima iznad sela, ali nikada nije pronađen uprkos povremenim iskapanjima.
Manastir Sveti Nikola u Banji
Ovaj manastir kod Prijepolja, poznat kao Banja, iz 13. veka bio je mesto gde su se sastajali crkveni velikodostojnici tokom nemanjićkog doba, a kasnije je služio kao sklonište hajducima u 18. veku. Obnovljen 2000-ih, danas je živi primer skromne arhitekture i duhovne tišine eparhije.
Čudesna Voda Banjskog Izvora
Pored manastira Banja nalazi se termalni izvor za koji se veruje da leči kožne bolesti, a zapisi iz 17. veka pominju da su hodočasnici dolazili čak iz Bosne zbog njegovih svojstava. Lokalna zajednica ga i danas koristi, a eparhija ga blagosilja tokom verskih skupova.
Istorijski Presek Eparhije Mileševske
Eparhija Mileševska, iako zvanično osnovana 1992. godine, nosi nasleđe koje seže duboko u srednji vek, oblikovano burnim događajima i ključnim ličnostima srpske istorije. Ovaj presek otkriva neke od najvažnijih trenutaka koji su definisali njen razvoj i ulogu u pravoslavnom svetu.
Osnivanje Manastira Mileševa: Nemanjićki Pečat
Godine 1218–1220, Stefan Nemanja, poznatiji kao Sveti Simeon Mirotočivi, podigao je manastir Mileševa kao svoju poslednju veliku zadužbinu pre nego što se zamonašio na Svetoj Gori. Ovaj čin označio je početak duhovnog procvata Polimlja, a manastir je brzo postao mitropolija, privlačeći monahe i književnike iz čitavog Balkana.
Mileševa kao Grob Svetog Save
Nakon smrti Svetog Save 1236. u Trnovu, njegove mošti prenete su u Mileševu 1237. godine, na zahtev njegovog nećaka, kralja Vladislava. Manastir je postao hodočasničko središte sve do 1594, kada je Sinan-paša naredio njihovo iznošenje i spaljivanje na Vračaru, ostavljajući eparhiju bez svog najvećeg duhovnog blaga.
Osmanski Period i Stradanja
Tokom osmanske vladavine, manastir Mileševa je više puta napadan – 1459. godine Turci su ga opljačkali nakon pada Smedereva, a 1688. je spaljen tokom austro-turskih ratova. Ipak, monasi su uspeli da sačuvaju freske, uključujući Belog Anđela, skrivajući ih ispod slojeva maltera koji su otkriveni tek u 19. veku.
Ustanak i Hajdučija u Polimlju
U vreme Prvog srpskog ustanka 1804–1813, oblast Eparhije Mileševske bila je žarište otpora – manastir Banja služio je kao sklonište hajducima predvođenim Petrom Dobrnjcem. Zapisi iz tog perioda navode da su sveštenici iz Brodareva krijumčarili oružje za ustanike, čime je eparhija igrala ulogu u borbi za slobodu.
Obnova u 19. Veku
Nakon oslobođenja od Turaka 1878, eparhija je doživela preporod – manastir Mileševa obnovljen je uz podršku kneza Milana Obrenovića, koji je 1882. finansirao popravku krova i konaka. Ovaj period označio je povratak verskog života, a crkva u Pljevljima postala je centar prosvetnog rada sa osnivanjem bogoslovije 1890.
Drugi Svetski Rat i Otpor
Tokom Drugog svetskog rata, manastir Mileševa bio je sklonište za partizane i civile, a 1943. nemačke snage su ga bombardovale, oštetivši spoljni zid. Posle rata, komunističke vlasti su zaplenile deo manastirske imovine, ali je eparhija uspela da očuva svoje svetinje zahvaljujući upornosti sveštenstva.
Istaknuti Dragulj: Beli Anđeo Mileševe
U srcu Eparhije Mileševske, freska Belog Anđela u manastiru Mileševa stoji kao večni simbol srpske duhovnosti i umetnosti. Naslikana oko 1230. godine, ova remek-delo iz doba Nemanjića nije samo lepota na zidu – poslata je u svemir 1969. kao poruka čovečanstva, čineći Mileševu jedinstvenim spojem prošlosti i budućnosti.
Mileševa i Crveni Krst 1941.
Tokom Drugog svetskog rata, monasi Mileševe pomagli su Crvenom krstu skrivajući ranjenike u manastirskim konacima od nemačkih snaga. Ova akcija, zabilježena u dnevniku sveštenika Jovana Popovića, ostala je nepoznata sve do pronalaženja zapisa 1990-ih.
Izgubljeni Kodeks iz 14. Veka
U arhivi manastira Mileševa pronađeni su fragmenti kodeksa iz 1350, koji sadrži prepise molitava i beleške o lokalnim vladarima, ali je veći deo uništen u požaru 1688.
Pustinjačka Pećina kod Davidovice
Manastir Davidovica bio je utočište pustinjaka u 15. veku, a arheolozi su 2015. pronašli pećinu sa ostacima ćelije i kamenim oltarom. Narod veruje da je tu podviznik Jovan prorekao dolazak Turaka.
Tajna Ikona u Pljevljima
Crkva Svetog Ilije u Pljevljima čuva ikonu Bogorodice iz 16. veka sa skrivenim natpisom na staroslovenskom, otkrivenim tek 2019. tokom restauracije, koji upućuje na dar od porodice Kovačević.
Svetitelji Eparhije Mileševske: Stubovi Duhovnosti
Eparhija Mileševska dala je svete ličnosti čije je nasleđe ključno za duhovni identitet Polimlja, posebno u očuvanju vere tokom turskih vremena.
Sveti Sava
Prvi srpski arhiepiskop, čije su mošti počivale u Mileševi do 1594, učinio je manastir duhovnim centrom i ostavio neizbrisiv trag u eparhiji. Njegovo spaljivanje od strane Turaka postalo je simbol žrtve i otpora.
Sveti Vladika Vasilije Ostroški
Rođen u selu Mrkonjići blizu Prijepolja (deo eparhije), ovaj svetitelj iz 17. veka podvizavao se u manastiru Mileševa pre nego što je postao episkop. Njegove čudotvorne mošti u Ostrogu i danas privlače hiljade vernika.
FAQ Sekcija za Eparhiju Mileševsku
Eparhija Mileševska je eparhija Srpske pravoslavne crkve sa sedištem u manastiru Mileševa kod Prijepolja, a obuhvata zapadni deo Raške oblasti, Srednje Polimlje i Potarje. Osnovana 1992. godine, poznata je po manastiru Mileševa, čuvaru moštiju Svetog Save i freske Belog Anđela, jednog od najprepoznatljivijih simbola srpske kulture.
Trenutni episkop Eparhije Mileševske je Atanasije Rakita, koji je preuzeo dužnost 2017. godine, nastavljajući rad na duhovnoj obnovi i očuvanju verskih objekata u ovom regionu.
Najvažnije svetinje uključuju manastir Mileševa (sa freskom Belog Anđela i grobom Svetog Save do 1594), manastir Kumanica (poznat po proslavama Arhangela Gavrila) i manastir Davidovica, koji čuvaju bogatu istoriju i tradiciju pravoslavlja u Polimlju.
Eparhija je zvanično formirana 1992. godine izdvajanjem iz drugih eparhija, ali njeni koreni sežu do 13. veka kada je osnovan manastir Mileševa, koji je bio središte duhovnog života i mitropolije u vreme Nemanjića.
Prva Štamparija u Polimlju
U manastiru Mileševa 1557. godine radila je jedna od ranijih štamparija u srpskim zemljama, koju je pokrenuo monah Teodosije, štampajući crkvene knjige na staroslovenskom jeziku. Ova štamparija, iako kratkog veka zbog turskih napada, ostavila je trag u vidu nekoliko sačuvanih stranica koje su pronađene u Pljevljima 1920-ih.
Skriveni Zvonik u Kumanici
Manastir Kumanica nekada je imao tajni zvonik ugrađen u brdo iznad crkve, korišćen tokom 17. veka da tiho doziva vernike na molitvu bez privlačenja pažnje osmanskih vlasti. Ostatci ovog zvonika otkriveni su 2005. prilikom radova na obnovi, a zvono je danas izloženo u manastirskom dvorištu.
Bitka kod Mileševca 1321.
U blizini sela Mileševac, 1321. godine, odigrala se manje poznata bitka između snaga kralja Milutina i pobunjenih velmoža iz Zete, koja je osigurala kontrolu Nemanjića nad Polimljem. Manastir Mileševa služio je kao logor za ranjenike, a narodna predanja kažu da je pobeda proslavljena trodnevnim postom i molitvom.
Ikona sa Suđenjem u Banji
U manastiru Sveti Nikola u Banji čuva se ikona Svetog Nikole iz 15. veka na kojoj je naslikana retka scena – suđenje pred Turcima, gde svetac spasava nevino optuženog seljaka. Ova ikona, otkrivena ispod sloja prašine 2010, smatra se porukom nade u vreme osmanskog jarma i jedinstvenim primerom narodne ikonografije.
Prijavite se na naš Newsletter
Prijavite se na naš newsletter i budite informisani o najnovijim člancima o srpskim manastirima, istoriji, i čudotvornim mestima vere. Pratite novosti o svetim mestima u Srbiji, Kosovu, i na Svetoj Gori.
Vaša privatnost nam je važna. Vaša email adresa biće korišćena isključivo za slanje novosti sa našeg sajta, u skladu sa našom politikom privatnosti.