Istorija Eparhije Niške
Niška eparhija ima korene u 4. veku, kada je Niš (tada Naissus) bio značajan hrišćanski centar u Rimskom carstvu, sa biskupima poput Gaudencija (343–350). Obnovljena je u slovenskom obliku u 9. veku, a konačno uspostavljena u modernom obliku 1830. godine pod knezom Milošem, nakon oslobođenja od Turaka.
Značaj i izazovi
Eparhija je poznata po manastirima poput Poganova, Sukova i Svetog Stefana u Lipovcu, kao i po Sabornoj crkvi u Nišu, koja je simbol duhovnog života grada. Suočava se sa izazovima očuvanja starih svetinja i prilagođavanja verskog života urbanim centrima poput Niša i Leskovca.
Organizacija i današnje stanje
Mitropolit Arsenije vodi eparhiju od 2017, fokusirajući se na obnovu manastira i humanitarne projekte, poput izgradnje naselja za ugrožene porodice u Medveđi. Eparhija je podeljena na osam arhijerejskih namesništava i aktivna je u kulturnim i verskim događajima.
Pregled Manastira Eparhije Niške
Eparhija Niška, sa sedištem u Nišu, dom je brojnim manastirima rasutim po jugu Srbije, od strmih planina Ponišavlja do ravnica Toplice i Pirotskog kraja. Ovi manastiri, poput Poganova, Sukova, Svetog Stefana u Lipovcu, Temskog i Đunisa, čuvaju bogatu duhovnu i kulturnu tradiciju koja datira još iz doba Nemanjića. Svaka od ovih svetinja ima svoju jedinstvenu priču – od umetničkih fresaka i čudotvornih ikona do uloge utočišta u vremenima rata i nevolja. Na mapi koja sledi, prikazane su njihove lokacije, zajedno sa manje poznatim manastirima poput Sićeva i Muštara, koji svedoče o vekovnom prisustvu pravoslavlja u Niškoj eparhiji i pružaju uvid u njeno nasleđe dostupno hodočasnicima i posetiocima.
Četiri Najveća Sveca Eparhije Niške
Sveti Roman
Sveti Roman, pustinjak iz 4. veka, proveo je život u strogom podvigu u pećinama blizu današnjeg manastira Sveti Roman kod Đunisa, gde je, prema predanju, privlačio hodočasnike svojim molitvama za bolesne. Njegove mošti, koje se čuvaju u istoimenom manastiru osnovanom u 9. veku, poznate su po čudima i isćeljenjima, a narod veruje da su mirisale na tamjan kada su otkrivene posle turskog razaranja 1598, što je dodatno učvrstilo njegov kult u eparhiji.
Sveti Petka
Kult Svete Petke izuzetno je snažan u manastiru Đunis, posvećenom njoj još u 13. veku, gde su njene mošti privlačile vernike iz čitave južne Srbije sve do njihovog prenosa u Carigrad u 14. veku. Narod je slavi kao zaštitnicu žena i bolesnih, a tradicija kaže da je voda iz obližnjeg izvora, blagoslovljena na njen dan (27. oktobar), donosila olakšanje obolelima, što je očuvano u običajima Niške eparhije do danas.
Sveti Jovan Krstitelj
Manastir Svetog Jovana Krstitelja u Toplici, osnovan u 14. veku blizu Kuršumlije, čuva kult ovog sveca kao propovednika pokajanja i zaštitnika od zlih sila, a njegova slava (7. jul) obeležava se litijama i blagoslovom vode u eparhiji. Prema lokalnim zapisima, manastir je bio mesto gde su se Nemanjići molili pred vojne pohode, a ikona Svetog Jovana iz 15. veka, sačuvana u crkvi, smatra se čudotvornom zbog priča o izlečenju slepih hodočasnika.
Sveti Nikola
Sveti Nikola, jedan od najpoštovanijih svetaca u pravoslavlju, slavi se kao zaštitnik Niške eparhije u manastiru Svetog Nikole kod Kuršumlije, osnovanom u 12. veku, gde je njegov kult ojačao tokom turske vladavine kao simbol nade i pravde. Narodna predanja govore da je ikona Svetog Nikole iz manastira, naslikana u 16. veku, zaustavila požar 1710. godine, što je učvrstilo verovanje da on čuva eparhiju od nesreća, a njegov praznik (19. decembar) okuplja stotine vernika na tradicionalne slave.
Izložba Ikona u Leskovcu
Svake druge godine, u crkvi Svetog Ilije u Leskovcu, eparhija priređuje izložbu ikona koje su naslikali lokalni umetnici i monasi iz manastira poput Đunisa i Sukova, sa fokusom na tradicionalne tehnike ikonopisa. Poslednja izložba 2023. uključivala je predavanja o ikonografiji i prodaju ikona za humanitarne svrhe, privlačeći posetioce iz čitave Niške eparhije.
Duhovni Mostovi Eparhije Niške – Hodočašća iz Carigrada
U 14. veku, Eparhija Niška privlačila je hodočasnike iz Carigrada koji su putovali do manastira Đunis da se poklone moštima Svete Petke, ostavljajući zapise o čudima na grčkom jeziku, od kojih su fragmenti pronađeni u arhivi manastira 2010. Ovi posetioci donosili su ikone i sveće kao darove, učvršćujući duhovnu povezanost Niške eparhije sa istočnim hrišćanskim svetom.
Priroda i Duhovnost Eparhije Niške
Prirodne lepote Niške eparhije neraskidivo su povezane sa njenim duhovnim životom, stvarajući mesta gde se vera i okruženje stapaju. Ova priroda ima poseban značaj za vernike.
Sveta Šuma u Poganovu
Šuma bukve i hrasta oko manastira Poganovo, poznata kao “Sveta šuma”, smatra se blagoslovenom još od 14. veka, kada je, prema predanju, Sveti Jovan Bogoslov zaštitio manastir od turskih konjanika čudom guste magle koja je skrila svetinju. Narod je i danas čuva, verujući da se u njoj moleći može čuti tihi šapat svetitelja, a šuma je proglašena prirodnim dobrom 2019.
Vodopad u Sukovu
Mali vodopad na potoku blizu manastira Sukovo, zvan “Sukovski slap”, korišćen je od strane monaha za prikupljanje liturgijske vode još u 16. veku zbog svoje kristalne čistoće, a narod veruje da ima blagu lekovitu moć za kožne bolesti. Vodopad je danas tiha oaza koju posećuju hodočasnici, posebno tokom proslave Bogorodice (28. avgust), kada se voda blagosilja u prisustvu vernika.
Pećina u Lipovcu
Pećina iznad manastira Svetog Stefana u Lipovcu služila je kao pustinjačko utočište monaha u 13. i 14. veku, a arheolozi su 2015. pronašli tragove ugljena i kamenih posuda, što ukazuje na asketski život u njoj. Lokalna tradicija kaže da je pećina bila mesto gde se Sveti Stefan molio za mir u Niškoj eparhiji, a danas je meta avanturista i vernika koji ostavljaju sveće na ulazu.
Zaboravljeni Heroji Eparhije Niške
Eparhija Niška pamti pojedince čija su dela ostala neupisana u velike hronike, ali su ostavila neizbrisiv trag u njenoj istoriji. Ovi heroji su stubovi njenog otpora i milosrđa.
Sveštenik Đorđe iz Pirota
Sveštenik Đorđe Popović iz Pirota 1876. godine, tokom srpsko-turskog rata, skrivao je ustanike u podrumu crkve Svetog Ilije, snabdevajući ih hranom i oružjem koje je krišom donosio iz sela Visoka Ržana. Njegova hrabrost spasila je desetak boraca od zarobljavanja, a posle rata je nastavio da služi u crkvi sve do smrti 1892, ostavljajući za sobom uspomenu kao “pastir naroda”.
Monah Petar iz Sukova
Monah Petar iz manastira Sukovo 1690. godine, tokom Velike seobe Srba, uspeo je da spase manastir od turske pljačke tako što je sakrio crkvene dragocenosti u obližnju šumu i pregovarao sa pljačkašima, nudeći im vino umesto zlata. Njegov podvig omogućio je da manastir preživi, a narod ga pamti kao “čuvara Sukova”, iako njegov grob nije označen u manastirskom dvorištu.
Đakon Stevan iz Niša
Đakon Stevan Jovanović iz Saborne crkve u Nišu 1915. godine, za vreme Prvog svetskog rata, pretvorio je crkveni podrum u bolnicu za ranjene srpske vojnike tokom austrougarske okupacije, lično ih negujući i donoseći lekove iz svojih zaliha. Preminuo je od tifusa iste godine, zaradivši od naroda nadimak “Sveti đakon”, a njegovo delo obeleženo je pločom u crkvi 2015. povodom stogodišnjice.
Dani Svetog Romana
U Nišu se od 2018. organizuju "Dani Svetog Romana" u novembru, povodom praznika ovog sveca (16. novembar), sa koncertima duhovne muzike u Sabornoj crkvi, izložbama rukotvorina i predavanjima o njegovom životu. Događaj 2024. okupio je preko 400 učesnika, uključujući horove iz Pirota i Leskovca, slaveći duhovno nasleđe eparhije.
Krst u Toplici
Za Bogojavljenje (19. januar), u Toplici kod Kuršumlije mladići skaču u ledenu vodu reke Toplice da izvuku krst bačen od strane sveštenika manastira Svetog Jovana, a pobednik dobija blagoslov mitropolita i ikonu kao dar. Ovaj obred, praćen pesmom i trpezom sa ribom, privlači stotine gledalaca iz Niške eparhije i simbolizuje hrabrost i veru.
Noćna Litija u Đunisu
Uoči praznika Svete Petke (27. oktobar), vernici iz Đunisa i okolnih sela održavaju noćnu litiju do manastira Đunis, noseći sveće i moleći se za zdravlje i zaštitu porodica, običaj nastao u 18. veku kao zahvala za spas od bolesti. Litija je praćena tihim pevanjem crkvenih pesama, a završava se jutarnjom liturgijom koju predvodi mitropolit.
Blagoslov Žita u Pirotu
Za Svetog Trifuna (14. februar), u Pirotu sveštenici blagosiljaju žito koje seljaci donose u crkvu Svetog Ilije, moleći se za dobru žetvu i zaštitu od mraza, u tradiciji koja traje od 19. veka. Obred uključuje prskanje osveštanom vodom i narodnu trpezu sa pogačom, a privlači poljoprivrednike iz celog Pirotskog kraja Niške eparhije.
FAQ Sekcija za Eparhiju Nišku
Eparhija Niška je eparhija SPC sa sedištem u Nišu, koja obuhvata jugoistočnu Srbiju.
Mitropolit Arsenije (Glavčić) vodi eparhiju od 2017.
Poganovo, Sukovo, Lipovac i Saborna crkva ključne su svetinje.
Koreni su iz 4. veka, a moderna eparhija osnovana je 1830.
Temska i Vinogradarstvo
Manastir Temska u 16. veku bio je poznat po vinu koje su monasi pravili za liturgije.
Legenda o Sićevu
Priča kaže da je manastir Sićevo izgrađen na mestu gde je anđeo spasao dete od pada u klisuru.
Prvi Biskup
Kirijak, biskup Niša pre 343, jedan je od najranijih hrišćanskih lidera u regionu.
Đunis i Čudesa
Manastir Đunis slavi čuda Svetog Petka, čije su mošti privlačile hodočasnike vekovima.
Prijavite se na naš Newsletter
Prijavite se na naš newsletter i budite informisani o najnovijim člancima o srpskim manastirima, istoriji, i čudotvornim mestima vere. Pratite novosti o svetim mestima u Srbiji, Kosovu, i na Svetoj Gori.
Vaša privatnost nam je važna. Vaša email adresa biće korišćena isključivo za slanje novosti sa našeg sajta, u skladu sa našom politikom privatnosti.