Manastir Draganac sa crkvom Svetog Arhangela Gavrila

Manastir Draganac – Istorija, Znamenitosti i Bitne Informacije

U mirnom delu istočnog Kosova, u blizini sela Prilepac, nalazi se skriveni dragulj srpske pravoslavne duhovnosti – Manastir Draganac. Ovaj manastir, jedini aktivni u čitavom Kosovskom Pomoravlju, ne samo da ima bogatu istoriju već i danas predstavlja važan stub vere, kulture i opstanka srpskog naroda na ovim prostorima. Njegova priča je više od zapisa u knjigama – to je živa hronika borbe za očuvanje vere, tradicije i identiteta.

Istorijski koreni manastira Draganac – početak u srednjem veku

Manastir Draganac se prvi put zvanično pominje 1381. godine, u darovnici srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića. Veruje se da je upravo on podigao ovaj manastir kao metoh slavne Ravanice. Zanimljivo je da je selo u kojem je manastir podignut, po predanju, nazvano po njegovoj ćerki Dragani – odatle i naziv manastira.

Prema narodnoj tradiciji, osnivač prve crkve na ovom mestu bio je Konstatin Nemanjić, sin kralja Milutina, što dodatno osvetljava značaj koji je ovaj kraj imao još u srednjem veku. Tokom tog perioda, Srbija je bila prožeta izgradnjom manastira, koji su služili ne samo kao centri duhovnosti već i kao mesta obrazovanja, umetnosti i narodnog okupljanja.

Zaborav i obnova – novi početak kroz vekove

Tokom turskih osvajanja sredinom 15. veka, područje oko Novog Brda, gde se nalazi manastir Draganac, pretrpelo je razaranja, a manastirski život gotovo je zamro. Ipak, predanje i svedočanstva o njegovom postojanju nisu nestali – živeli su kroz narod i njihove priče. Upravo zahvaljujući tom kolektivnom pamćenju, manastir je ponovo obnovljen u drugoj polovini 19. veka.

Izgradnja današnje crkve završena je između 1865. i 1869. godine. Posvećena je Svetom Arhangelu Gavrilu, a jedan od ključnih donatora bio je knez Mihailo Obrenović, koji je za ovu svetinju darovao 100 dukata. Ubrzo nakon obnove, u okviru manastira otvorena je i jedna od prvih škola za lokalno pravoslavno stanovništvo – izuzetno važan korak u očuvanju jezika i kulture u vremenima pod stranom vlašću.

Duhovni preporod pod vođstvom svetih ljudi

Iako je manastir Draganac obnovljen, tek krajem 19. veka dolazi do njegove veće duhovne aktivnosti. Do tada su njime upravljali svetovnjaci, pa napredak nije bio naročit. Promene su usledile dolaskom episkopa Dionisija, koji je 1900. godine postavio jeroimonaha Dionisija za igumana. Te godine, manastir je i osveštan, a mitropolit je služio prvu liturgiju uz učešće lokalnog učiteljstva i naroda.

Poseban značaj u manastirskom kompleksu ima izvor lekovite vode ispred crkve, koji se vekovima smatra čudotvornim. Vernici i danas dolaze iz raznih krajeva kako bi se pomolili i napili ove blagoslovene vode.

Teški dani i vreme zaborava manastira Draganac

Nakon Drugog svetskog rata i dolaska komunističke vlasti, manastir Draganac, kao i mnoge druge svetinje, doživeo je period zaborava. Zgrada je zapuštena, bratstvo se osulo, a prostorije su služile čak i kao sirotište. Do 1960-ih godina u manastiru je ostao samo jedan jeroimonah – starac Grigorije, ruski begunac od boljševičke represije.

Njegovom smrću manastir je ostao pust, sve do 1990-ih, kada su monasi iz manastira Visoki Dečani krenuli u obnovu. Uz trud i veru, ponovo je oživljen duhovni život, obnovljene su građevine i stvoreni uslovi za povratak bratstva.

Savremeni život i duhovna misija

Jedna od ključnih prekretnica u modernoj istoriji manastira dogodila se 2011. godine, dolaskom igumana Ilariona, koji je ranije bio poznat kao glumac Rastko Lupulović. Njegovim dolaskom započela je nova faza života u Draganacu. Danas ovaj manastir broji više od deset monaha – više nego ikada ranije u njegovoj istoriji.

Bratstvo manastira živi jednostavno, u skladu sa jevanđeljem, posvećeno molitvi, poslušanju i svakodnevnim radovima. Proizvode svoj tamjan, prave drvene krstiće, gaje koze, pčele, kokoške, i obrađuju bašte. Osim što vode duhovni život, bave se i prevođenjem pravoslavnih i istorijskih tekstova na engleski jezik, šireći istinu o pravoslavlju i srpskom duhovnom nasleđu širom sveta.

Duhovna snaga naroda – sabori i okupljanja

Jedan od najlepših običaja koji se i danas održava jeste sabor na praznik Živonosnog Istočnika, poznat kao Svetli petak. U porti manastira tada se okuplja veliki broj vernika, kako iz Kosovskog Pomoravlja, tako i iz drugih krajeva Srbije i dijaspore.

Ove svetkovine ne predstavljaju samo verski događaj, već i čin zajedništva i otpora. Kao što iguman Ilarion ističe: „Narod u Kosovskom Pomoravlju neguje sabor kao svoju tradiciju vekovima. Tako je i danas, jer nevolja je za kratko vreme, a radost uvek i doveka.“

Kulturni značaj i strateška važnost

Manastir Draganac je više od verskog objekta – on je kulturni spomenik od neprocenjivog značaja. Kao nepokretno kulturno dobro, pod zaštitom je države, a njegov značaj je višeslojan – istorijski, duhovni, etnološki i kulturološki.

Pored toga, manastir ima i ključnu ulogu u očuvanju srpskog prisustva na Kosovu i Metohiji. U vreme kada su mnogi napustili ove prostore usled sukoba i nesigurnosti, život u manastiru predstavlja svedočanstvo postojanosti i vere u budućnost. Prisustvo monaškog bratstva daje snagu lokalnom stanovništvu, pruža utočište i nadu.

Zaključak – Manastir Draganac kao živi stub pravoslavlja

Manastir Draganac danas ne živi samo u kamenim zidovima i arhitekturi. On diše kroz molitve monaha, kroz svetlost sveća koje gore za pokojne i žive, kroz sabore i okupljanja, kroz svaki pogled vernika koji dolazi sa nadom i verom. Njegova istorija je dokaz da ni najteža vremena nisu uspela da ugase svetlost Hristove vere.

Ova svetinja ostaje i danas simbol duhovne izdržljivosti srpskog naroda na Kosovu i Metohiji, svedočeći da tamo gde ima vere – ima i života, i nade.