Manastir Sokolica sa crkvom Bogorodičnog Pokrova

Manastir Sokolica – Istorijat, Znamenitosti i Bitne informacije

U podnožju brda koje nosi isto ime, nadomak sela Boljetin, nedaleko od Zvečana, uzdiže se tihi čuvar tradicije, vere i srpske kulturne baštine – manastir Sokolica. Ovaj manastir, posvećen Pokrovu Presvete Bogorodice, deo je Eparhije raško-prizrenske Srpske pravoslavne crkve i jedan je od najznačajnijih spomenika duhovnosti na Kosovu i Metohiji.

Osim religijskog značaja, Sokolica je i nepokretno kulturno dobro, koje se nalazi pod zaštitom države kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. U nastavku teksta pokušaćemo da

Istorijski okvir – manastir Sokolica iz naroda i za narod

Prema istorijskim izvorima i narodnom predanju, manastir Sokolica je podignut krajem srednjeg veka, najverovatnije u 14. ili 15. veku, od strane lokalnog vlastelina. Ova svetinja prvobitno je bila manja crkva, koja je tokom vekova prerasla u manastir zahvaljujući sve većem verskom i kulturnom značaju u regionu. Sam naziv “Sokolica” potiče od brda pod kojim se nalazi, a koje je, s obzirom na položaj, verovatno bilo strateški važno i u srednjem veku.

Sokolica je posebno dobila na važnosti kada je iz manastira Banjska preneta skulptura Bogorodice sa Hristom, kako bi bila sačuvana od mogućeg uništenja tokom turske vladavine. Upravo ova figura, poznata kao “Bogorodica Sokolica”, postala je duhovno središte ne samo za pravoslavne vernike, već i za druge stanovnike ovog kraja, bez obzira na veroispovest. Tokom vekova, razvijen je snažan kult Sokoličke Bogorodice, koji je ostao živ sve do savremenog doba.

Arhitektura manastira Sokolica – spoj jednostavnosti i simbolike

Manastirska crkva na Sokolici, iako skromnih dimenzija, odiše autentičnošću i tišinom monaškog života. Građena od pažljivo obrađenog kamena, crkva je pravougaonog oblika sa plitkom apsidom i jednostavnim poluobličastim svodom. Vremenom je dograđena priprata, a između dva svetska rata, tačnije 1936. godine, izgrađen je i zvonik, čime je manastir dobio potpuniji oblik.

Zvonik sa dve bifore i dve rozete na gornjem spratu čini vizuelno prepoznatljiv detalj ovog kompleksa. U samoj crkvi, unutrašnji zidovi nose tragove starog živopisa, koji je delimično očuvan i svedoči o umetničkoj aktivnosti u periodu turske vladavine. Među sačuvanim freskama izdvaja se predstava Hrista Pantokratora u svodu, scena Uspenja Presvete Bogorodice na zapadnom zidu, kao i Poklonjenje arhijereja u apsidi.

Na južnom zidu posebno su zanimljivi fragmenti koji prikazuju figure u civilnoj odeći, za koje se pretpostavlja da predstavljaju ktitore – one koji su s ljubavlju utemeljili ovu svetinju.

Skulptura Bogorodice – umetničko i duhovno blago

Najveća umetnička i duhovna vrednost manastira nesumnjivo je skulptura Bogorodice sa malim Hristom u krilu, izrađena od belog mermera. Ova skulptura se nalazi u priprati crkve i poznata je pod nazivom “Bogorodica Sokolica”. Njena simbolika, izražajnost i istorijska vrednost učinile su je centralnim predmetom poštovanja među vernicima, a istovremeno i vrednim primerkom srednjovekovne skulpture na Balkanu.

Ono što posebno fascinira jeste činjenica da je ova skulptura vekovima sačuvala svoju funkciju verskog objekta, ali i da se zadržala u izuzetno dobrom stanju uprkos svim istorijskim nedaćama koje su pogađale ovaj kraj.

Život u manastiru Sokolica – duhovni centar i utočište umetnosti

Od 1956. godine, manastir Sokolica je ženski manastir. Tokom druge polovine 20. veka i u savremenom dobu, postao je važno mesto monaškog života, ali i centar umetničkog stvaralaštva, posebno u oblasti ikonopisa i freskoslikarstva.

Jedna od ključnih figura u savremenoj istoriji manastira bila je igumanija Makarija Obradović, koja je ovom svetom mestu posvetila više od tri decenije, od 1991. do 2022. godine. Zahvaljujući njenom trudu i posvećenosti, manastir je ne samo očuvan, već je i duhovno i kulturno obnovljen.

U porti manastira nalazi se i mala suvenirnica u kojoj posetioci mogu kupiti rukotvorine i predmete sa religijskim obeležjima, što dodatno doprinosi očuvanju autentičnosti i tradicije ovog mesta.

Stare knjige – svedoci prošlosti

U bogatoj riznici manastira čuvaju se tri vredne i retke knjige: Ruski Psaltir iz 17. veka, „Zavomaje ogledalo“ na bugarskom jeziku iz 1816. godine, i Molitvenik iz 1838. godine. Ova dela su značajna ne samo za proučavanje religijske literature, već i za razumevanje kulturnih i istorijskih tokova koji su oblikovali verski život u ovom delu Balkana.

Obnova i očuvanje manastira Sokolica

Tokom 1995. i 1996. godine sprovedeni su radovi na sanaciji i konzervaciji arhitekture manastira, čime je ovaj dragulj duhovne i umetničke baštine dodatno zaštićen i pripremljen za buduće generacije. Novi konak je izgrađen tokom osamdesetih godina, čime je unapređen život monaške zajednice, ali i uslovi za prijem posetilaca i hodočasnika.

Zaključak – svetilište mira i vere

Manastir Sokolica danas stoji kao tih, ali snažan svedok vekovne borbe za očuvanje vere, kulture i identiteta srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Njegova istorija, umetničke vrednosti, arhitektonska autentičnost i duhovni značaj čine ga mestom koje svako ko ceni istoriju, umetnost i veru treba da poseti.

U vremenu koje često donosi nemir, Sokolica ostaje simbol duhovnog mira, molitve i tišine. Njeni kameni zidovi, stare freske, skulptura Bogorodice i svetlost kandila svedoče o istrajnosti jednog naroda i vere koja ne poznaje granice.