Manastir Godovik sa crkvom Svetog Georgija

Manastir Godovik – Istorija, Znamenitosti i Bitne Informacije

Manastir Svetog Đorđa, smešten u selu Godovik na udaljenosti od osam kilometara od Požege, zauzima značajno mesto u kulturno-istorijskom nasleđu Srbije. Ovaj manastir, koji se nalazi u podnožju krečnjačke planine Blagaje, kraj izvorišnog kraškog vrela Godovičke reke, okružen je gustim šumama i stenovitim terenima brda Drijenja.

Njegova prošlost prožeta je burnim istorijskim događajima, rušenjima i obnovama, ali i značajnim duhovnim i prosvetiteljskim misijama.

Istorijski Pregled Manastira Godovik

Predanje kaže da je manastir Svetog Đorđa u Godoviku podignut u 14. veku, u isto vreme kada je izgrađena i crkva Svetog Ahilija u Arilju. Od svog nastanka, on je prvobitno služio kao metoh Ariljskog manastira. Međutim, prvi istorijski zapisi koji pominju ovaj manastir datiraju iz 17. veka, kada on već funkcioniše kao crkva.

Tokom svoje duge istorije, manastir je pretrpeo više razaranja, ali ne postoje precizni podaci o tome kada je prvi put uništen. Obnovljen je krajem 17. veka i osvećen od strane srpskog patrijarha Arsenija III Čarnojevića. U 18. veku, jeromonah Josif podiže konak i kameni zid oko crkve, međutim, ovi objekti danas ne postoje. Manastir je ponovo pretrpeo razaranje, a 1808. godine dolazi do još jedne obnove, kada je dodata priprata. Samo pet godina kasnije, 1813. godine, ponovo je uništen.

Jedan od ključnih trenutaka u njegovoj istoriji dogodio se 1832. godine kada knez Miloš Obrenović poklanja manastiru zvono. Tokom Prvog svetskog rata, kako bi se izbeglo njegovo uništenje, zvono je zakopano preko puta crkve kako ga austrougarske trupe ne bi pretopile u municiju. Sredinom 19. veka, sa izgradnjom nove i veće crkve, manastir prestaje da funkcioniše. Nažalost, pedesetih godina 20. veka ponovo je srušen zbog otvaranja kamenoloma u njegovoj neposrednoj blizini.

Njegova poslednja obnova dogodila se 1985. godine, zahvaljujući angažovanju Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Od 1997. godine manastir ponovo funkcioniše, ali isključivo kao crkva.

Arhitektura Manastira Godovik

Crkva Svetog Đorđa u Godoviku je značajan primer tradicionalnog graditeljstva. Reč je o jednobrodnoj građevini sa kubetom iznad naosa, kvadratne osnove i sa polukružnom apsidom na istočnoj strani. Krovna konstrukcija obuhvata poluobličasti svod, dok je apsida pokrivena polukalotom. Crkva je građena od sige i sivog vulkanskog kamena, a za povezivanje materijala korišćen je krečni malter.

Unutrašnjost crkve čuva ikonostas iz 1813. godine, delo umetnika Alekseja Lazovića iz Zadra. Na ikonostasu se nalaze prikazi svetih apostola Petra i Pavla, koji u rukama drže maketu crkve, prema kojoj je izvršena poslednja rekonstrukcija. U crkvi se nalazi i izuzetno dekorativan poliijelej, izrađen u duborezu, koji je poklon Radoslava Jovanovića. Pored manastira je 2001. godine podignut drveni zvonik. Posebno su interesantna mala ulazna vrata, od kojih severna vrata imaju visinu od svega 120 centimetara.

Kulturno-Značajni Lokaliteti u Blizini

U neposrednoj blizini manastira nalaze se značajni kulturni i istorijski objekti. Jedan od njih je kuća Vasilija Popovića, člana ugledne svešteničke porodice iz Godovika, sagrađena oko 1875. godine. Takođe, na lokalitetu „Pijača“ nalazi se zidana česma iz 20-ih godina prošlog veka, koja je podignuta kao zadužbina i ima dve lule.

Još jedan vredan verski objekat u ovom kraju je crkva Svetog Ilije, izgrađena 1855. godine u baroknom stilu. Na njenoj zapadnoj fasadi nalaze se spomen-ploče sa uklesanim imenima boraca palih u oslobodilačkim ratovima od 1912. do 1918. godine.

Manastir kroz Vekove – Simbol Duhovne i Prosvetiteljske Misije

Manastir Godovik je kroz istoriju predstavljao ne samo verski, već i kulturno-obrazovni centar. Dugo je u njemu radila škola, poznata pod nazivom „Pletara“, a jedno od najvažnijih imena vezanih za obrazovanje u ovom manastiru jeste Josif Popović Mandopara. On je u manastir stigao kao siroče, proveo u njemu ceo svoj život, služeći kao učitelj i iguman.

Manastir je imao i jedinstven sistem zaštite protiv Osmanlija, a obnavljan je i u vreme Karađorđa, kada je dozidana priprata. Pored svoje verske uloge, odigrao je i značajnu ulogu u čuvanju srpske tradicije i pismenosti.

Zaključak

Manastir Svetog Đorđa u Godoviku svedoči o bogatoj prošlosti i upornosti srpskog naroda da sačuva svoje duhovno i kulturno nasleđe. Kroz vekove, više puta je rušen i obnavljan, ali je svaki put vraćen u funkciju, prilagođavajući se vremenskim okolnostima. Danas, iako ne funkcioniše kao manastir, ostaje važan spomenik kulture i istorije, koji privlači pažnju vernika, istoričara i ljubitelja kulturne baštine.