Manastir Kovilje sa crkvom Svetim Arhangelima Mihailu i Gavrilu

Manastir Klisura – Istorija, Znamenitosti i Bitne Informacije

Skriven u netaknutoj prirodi jugozapadne Srbije, na desnoj obali reke Nošnice i pod zaštitom planine Javor, nalazi se jedan od najmističnijih i najlepših manastira Srbije – Manastir Kovilje. Svojim specifičnim položajem, duhovnim značajem i bogatom istorijom, ova svetinja vekovima prkosi zaboravu, pričajući priču o veri, istrajnosti i obnovi.

Gde se nalazi Manastir Kovilje?

Manastir Kovilje se nalazi u selu Smiljevac, svega 25 kilometara jugozapadno od Ivanjice. Smešten u brdovitoj oblasti izuzetne prirodne lepote, manastir je okružen gustom šumom, što dodatno doprinosi njegovoj tišini i duhovnoj atmosferi. Lokacija na kojoj je izgrađen – tik uz stenu i u neposrednoj blizini reke – daje manastiru osoben izgled koji ga izdvaja od većine pravoslavnih svetinja u Srbiji.

Vekovna istorija manastira Kovilje

Iako tačan datum osnivanja manastira nije poznat, stručnjaci i istoričari umetnosti veruju da je nastao krajem XII ili početkom XIII veka. Postoje čak i tvrdnje da je zadužbina prvog kralja Srbije – Stefana Prvovenčanog. O starini manastira svedoče ostaci živopisa i arhitektonska rešenja karakteristična za srednjovekovne pravoslavne svetinje.

Prvi pisani trag o postojanju Manastira Kovilje potiče iz 1606. godine i nalazi se u tzv. Kruševačkom pomeniku. U ovom zapisu se pominje pećinska crkva posvećena Svetim Arhanđelima Mihailu i Gavrilu, koja predstavlja stariji deo manastirskog kompleksa.

Godine 1644. manastir je zatekao u ruševinama raški mitropolit Gavrilo (kasnije srpski patrijarh Gavrilo I). Prepoznavši njegov značaj, pristupa obnovi i proširenju kompleksa. Pod njegovim nadzorom podiže se novi hram posvećen Svetom Nikoli, a freskopisci i ikonopisci tog vremena oslikavaju unutrašnjost crkava najvišim umetničkim dometima tadašnjeg doba.

Dva hrama manastira Kovilje – spoj duhovnosti i arhitekture

Manastirski kompleks Kovilje sastoji se od dva hrama – starijeg, pećinskog, posvećenog Svetim Arhanđelima, i novijeg, većeg hrama posvećenog Svetom Nikoli.

Crkva Svetih Arhanđela

Najstariji deo manastira je crkva koja se gotovo u potpunosti uklapa u prirodno okruženje. Smeštena u plitkoj pećini, građena je delimično u steni, a delimično od kamena. To je jednobrodna građevina sa oltarskom apsidom i polukružnim svodom, koja se može svrstati u red isposničkih crkava, namenjenih monasima-pustinjacima. Zidovi su delom isklesani u pećini, dok su ostali delovi podignuti lomljenim kamenom i krečnim malterom.

Unutar ove crkve nalaze se tragovi izuzetno starih fresaka i arheološki ostaci koji ukazuju na isposnički život – ležišta, ognjište, kao i keramički i metalni predmeti.

Crkva Svetog Nikole

U periodu obnove sredinom XVII veka, mitropolit Gavrilo podiže novu crkvu, većih dimenzija, koja se i danas nalazi u sastavu manastirskog kompleksa. Crkva ima pravougaonu osnovu sa slepom kupolom i petostranom apsidom. Od živopisa iz XIII veka sačuvani su fragmenti, među kojima se ističu likovi svetitelja koji svedoče o visokim umetničkim dometima freskopisaca tog doba.

Kulturni i prosvetni centar

Manastir Kovilje nije bio samo mesto molitve i duhovnog usmerenja, već i važan prosvetni centar. Godine 1867. ovde je otvorena jedna od najstarijih škola u Srbiji. Takođe, u manastiru je delovala škola za buduće sveštenike i učitelje, što dodatno svedoči o njegovoj značajnoj ulozi u obrazovanju naroda.

Iz zapisa iz 1733. saznajemo da je u manastiru živeo duhovnik po imenu Filip, koji je obučavao one koji su želeli da postanu sveštenici. Godine 1776. vernici su čak darivali manastiru rakijske kazane, kako bi monasi mogli da prave rakiju od plodova sa manastirskih voćnjaka – što je bio redak primer narodne solidarnosti i podrške manastiru u teškim vremenima.

Period propadanja i savremena obnova

U XIX veku, manastir gubi svoju monašku funkciju i postaje parohijska crkva. Tokom vremena, naročito krajem XX veka, manastir zapada u zapuštenost, gotovo potpuno prepušten zaboravu. Ipak, zahvaljujući entuzijazmu vernika i crkvenih velikodostojnika, početkom XXI veka pokrenuta je obnova.

Godine 2005. započinje temeljita restauracija, a između 2007. i 2009. izgrađen je novi manastirski konak. Duhovni život se ponovo vraća u Kovilje – prvo dolaskom monaha, a zatim i monahinja koje danas sa velikom posvećenošću brinu o svetinji.

Zanimljiv je podatak da je duhovni vođa manastira, monah Amvrosije, postao poznat u javnosti po tome što je pripitomio vuka, što je izazvalo pažnju, ali i poštovanje vernika i prirodnjaka širom Srbije.

Zašto posetiti Manastir Kovilje?

Manastir Kovilje nije samo mesto bogate istorije i duhovnog značaja – to je mesto tišine, kontemplacije i duhovne obnove. Poseta ovom manastiru predstavlja putovanje kroz vekove, ali i susret sa prirodom u njenom najautentičnijem obliku. Okruženje pruža mogućnosti za šetnju, planinarenje i boravak u netaknutoj prirodi, dok sam manastir nudi priliku za tišinu, molitvu i mir.

Za ljubitelje istorije, arhitekture i duhovnosti, Kovilje je idealna destinacija. Bilo da dolazite iz znatiželje, vere ili potrebe za mirom, sigurni smo da ćete iz ovog svetog mesta poneti snažne utiske i želju da mu se ponovo vratite.

Zaključak

Manastir Kovilje je dragulj srpske duhovnosti i istorije. Njegova izolovana lokacija, bogata prošlost i duhovna snaga čine ga neizostavnom destinacijom za svakoga ko želi da dublje upozna pravoslavnu tradiciju i kulturnu baštinu Srbije. Drevna svetinja podno planine Javor i danas čuva duh prošlih vekova i svedoči o istrajnosti vere kroz vreme.