Manastir Stubal sa crkvom Svete Petke

Manastir Stubal – Svetilište Čuda i Vere u Srcu Gledićkih Planina

Na samo nekoliko kilometara severno od Vrnjačke Banje, duboko među obroncima Gledićkih planina, nalazi se jedno od svetilišta koje ne samo da čuva veru pravoslavnog naroda, već i svedoči o brojnim čudesima – Manastir Stubal, posvećen Prepodobnoj mati našoj Paraskevi.

Ovo sveto mesto nije samo obična bogomolja, već spoj legende, istorije, narodnog predanja i uporne borbe za očuvanje duhovnosti. U ovom tekstu vodićemo vas kroz vekovne slojeve ovog manastira, otkrivajući njegov značaj, razvoj, znamenitosti i mistiku koja privlači vernike iz čitave Srbije.

Početak naseljavanja i tajanstveni kamen

Priča o Manastiru Stubal ne može se ispričati bez osvrta na samo selo koje nosi isto ime. Prema podacima koji potiču iz manastirskih zapisa, prvi stanovnici su došli u Stubal iz Hercegovine, oko 1780. godine. Tada je u selu bilo svega nekoliko kuća, a tek u prvim decenijama 19. veka broj domaćinstava raste na dvadesetak.

Postoji verovanje da ime sela potiče od kamena neobičnog oblika – četvorougaonog, poput stuba, koji se nalazi u blizini sela. Taj kamen nije samo zanimljiv geološki kuriozitet, već duboko duhovno i kulturološko obeležje ovog kraja. Vernici veruju da poseduje čudotvornu moć, a predanje kaže da potiče iz drevne crkvice koja je davno postojala na tom mestu, možda čak njenog oltara.

Zanimljivo je da se nijedan temelj te crkvice nije sačuvao, što upućuje na to da je verovatno bila građena od lakog i trošnog materijala. Ipak, kamen je opstao kroz vekove i ostao središte narodne vere i molitava.

Čuda povezana sa svetim kamenom

Sudbina kamena nije bila uvek laka. Krajem 19. veka, prvi poznati vlasnik livade na kojoj se kamen nalazio – izvesni Arsenije – nije bio blagonaklon prema okupljanju naroda na njegovom imanju. Kada je 1875. oženio udovicu Rumenu, čiji sin Tihomir Milosavljević kasnije nasleđuje imanje, narod se već okupljao oko kamena, verujući u njegovu moć.

U jednom trenutku, Arsenije odlučuje da ukloni kamen i baca ga u obližnji potok. Međutim, ubrzo nakon toga, njegov pastork Tihomir oboleva teško i iznenada. Uplašen, Arsenije vraća kamen na staro mesto, a Tihomir čudesno ozdravljuje. Ovaj događaj biva prelomni trenutak – vera u čudotvornost kamena postaje još dublja.

Godine 1906, Arsenije i Tihomir zajedno podižu malu crkvu od dasaka – skromnu bogomolju poznatu kao „čakmara“. Time počinje novo poglavlje duhovnog života u Stubalu.

Od crkvice do manastira Stubal– borba i vera jednog čoveka

Nakon Arsenijeve smrti 1930. godine, Tihomir postaje vlasnik livade, ali nesuglasice sa crkvenim vlastima dovode do njegove odluke da je proda. Tada se pojavljuje jedan od najvažnijih likova u istoriji manastira – Stojan Komatović iz sela Ravanica.

Stojan, pokrenut dubokom verom i željom da vodi monaški život, 1965. godine prodaje svoje imanje kako bi kupio livadu sa crkvicom. Iako mu život nije bio lak – trpeo je siromaštvo, nepravdu i fizičke napade – nikada nije odustao. Njegova nepokolebljivost vodi do izgradnje nove crkve.

Velika crkva i progon bratstva

Na livadi pored stare daskane crkvice 1972. godine postavljen je kamen-temeljac za izgradnju „Velike crkve“. Dok je gradnja trajala, bogosluženja su se održavala u kapeli koja je 1974. podignuta i posvećena Svetoj Petki Rimskoj.

Međutim, 1975. godine dolazi do iznenadne odluke tadašnjeg episkopa Vaslilija da bratstvo mora napustiti manastir. Iako su svi otišli, Stojan – koji u međuvremenu postaje monah Sava – ostaje i nastavlja da ulaže napore da očuva svetilište. Svojim novcem obezbeđuje materijal za uređenje puta do manastira i poziva narod da zajednički odluče o njegovoj sudbini.

Osvećenje i konačno priznanje

Godine 1978, na praznik Svetih Kirika i Julite, sazvano je narodno zborovanje u prisustvu episkopa Stefana. Narod se jednoglasno izjasnio da želi da prostor postane zvanično priznat kao manastir. Tri meseca kasnije, crkva biva osveštana na praznik Svete Petke i prostor dobija status manastira.

Požar, čudo i nova kapela

Veliki petak 1986. godine donosi tragediju – stara crkvica gori u požaru. No, ono što sledi ponovo potvrđuje čudotvornu prirodu ovog mesta. Dargiša Gojković iz Kolašina, koji je živeo na Kosovu, doživljava čudesno spasenje od naoružanih napadača uz pomoć lika za koji kasnije veruje da je sama Sveta Petka.

Vođen zahvalnošću, Dargiša dolazi u Stubal i odlučuje da o svom trošku podigne novu kapelu, što se i ostvaruje do 1988. godine. Njegova želja bila je da se crkva posveti Prepodobnoj Paraskevi, koju je doživeo kao svoju spasiteljku.

Preobražaj i današnji izgled manastira Stubal

Prvobitni izgled manastira bio je više nego skroman. Nekoliko trošnih kućica, jedna česma i dve crkve činile su manastirski kompleks. Do 1989. godine, manastir je bio muški, ali nakon smrti većine bratije, postaje ženski manastir. Starateljstvo preuzima monahinja Marija Petrović, dok duhovno vođstvo vodi protosinđel Stefan Đorđević.

Od 1999. godine počinje period intenzivnog razvoja. Stare kuće se uklanjaju, prostor se uređuje, crkva se obnavlja, a put do manastira se asfaltira. Poseban trenutak u novijoj istoriji manastira jeste dobijanje pokrova svete Petke iz grada Jašija. Od tada, svakog petka u 17 časova održava se molitveni čin – Molenije – sa iznošenjem pokrova na celivanje.

Zaključak

Manastir Stubal nije samo versko središte – on je živi spomenik upornosti, vere i božanske prisutnosti. Njegova istorija je preplitanje narodne predaje, ličnih žrtava i božanskih intervencija koje su oblikovale njegovo postojanje.

Za sve vernike i ljubitelje duhovne baštine Srbije, Stubal predstavlja nezaobilaznu tačku – mesto gde se vera ne samo ispoveda, već i doživljava kroz priče, molitve i čuda.

Ako planirate duhovno putovanje, Manastir Svete Petke u Stubalu čeka da vas dočeka svojim tihim, ali moćnim svedočenjem vere.